Biliyor muydunuz?
İnsanların yüzde 40’ında sol kulak, yüzde 30’unda sol göz, yüzde 20’sinde sol ayak, yüzde 10’unda ise sol el ağır basıyor.
Peki sol elini kullananlar neden bu kadar azınlıkta? Yoksa bizden sakladıkları özel bir yetenekleri mi var?
Biz öğretmenler geçmiş yıllarda çocuklarda solaklığın giderilmesi gereken bir hata olduğunu düşünürdük. Bugün de solaklığa dair olumsuz anlam yüklemesi hala devam etmektedir. Ancak en azından birçok eğitimci artık bu özelliğin kalıtsal (genetik) olduğunun farkındadır. Çocukla verilen bu “sağ ele geçme” mücadelesinin, onun kendi fiziksel baskınlığıyla öğretmeni ya da ailesi arasında bir girdaba dönüştüğünün bilincinde olmalıyız.
El tercihinin beyinde kökleri vardır. Sağ elini kullananların beyninde sol yarım küre, sol elini kullananların ise sağ yarım küre baskındır. O zaman küçük bir parantez açıp sağ ve sol beyin loplarının görevlerine bakalım.
Sağ Beyin; bütün olarak görür.Tasvir ve semboller kullanır; resimlere şekillere ve renklere tepki verir. Müziğe vücut diline, dokunmaya tepki verir. Sezgicidir, önsezileri ve hisleri takip eder. Duygusal ve yaratıcı taraftır.Görerek ve duyarak öğrenir. Fanteziye, şiire, mecaza meraklıdır. Ayrıca vücudun sol bölümündeki organları ve vücut hareketlerini kontrol eder.
Sol Beyin; Konuşma ve dil merkezidir. Analitik (adım adım ) düşünür. Mantıklı (akılcı yaklaşım) ve sistematiktir. Bilgiyi ardışık ve doğrusal işler. Ayrıntıcıdır. Sayısal işlemlerde üstündür. Sebep-sonuç ilişkilerini kullanır. Ayrıca vücudun sağ tarafındaki organları ve vücut hareketlerini kontrol eder
Makas, fermuar, ütü, cezve ya da dolmakalem kullanırken biraz zorlanma dışında… Peki ya beyin yapısında herhangi bir farklılık var mı?
Araştırmacılar, üç ana beyin bölgesinde sol ve sağ elini kullananlar arasında farklılıklar buldular. Ana bulgu, eli kontrol eden motor korteks alanının (hareketlerimizden sorumlu alan) sağ elini kullananlarda sol tarafta daha büyük, sol elini kullananlarda ise sağ tarafta daha büyük olmasıdır. Yani beynimizde hareketlerimizi kontrol eden alan solakların sağ beyin lobunda daha çok yer kaplıyor.
Buna günlük hayattan örnek verelim. Sol elini kullananlar yüz ve vücut hareketlerine renklere, müziğe, şekillere sembollere ve dokunmaya karşı daha duyarlıdırlar. Hareket alanının sağ beyinde daha büyük bir alan kaplamasının doğal bir sonucudur bu.
Sol ve sağ elini kullananlar, çevrelerindeki “şeylerin” olumlu ve olumsuz özelliklerini nasıl yargıladıkları konusunda da farklılık gösteriyor. Bir deneyde, katılımcılara ekranın sol veya sağ tarafında rakamlar gösterildi. Sol elini kullananlar, solda sunulan rakamları daha olumlu, sağ elini kullananlar ise sağdaki rakamları daha olumlu terimlerle derecelendirdi. Bu bulgunun açıklaması, sol elini kullananların bedenlerinin sol tarafıyla, sağ elini kullananların ise bedenlerinin sağ tarafıyla daha akıcı hareket etmeleriydi. Bu akıcılık farkından dolayı, olumlu ve olumsuz tavırlar da boşluğun zıt taraflarına eşlendi. Ellerimizle işleri yapma şeklimiz, en azından bir dereceye kadar düşüncemizi etkiliyor gibi görünüyor.Hangi elimizle işleri yapıyorsak, bir dereceye kadar düşüncemizi etkiliyor gibi görünüyor.
( Casasanto, D. 2009. Soyut kavramların somutlaşmış hali: sağ ve sol elini kullananlarda iyi ve kötü. J. Exp. Psychol. Gen. 138: 351–67. doi: 10.1037 / a00158549)
Şekil 1 – Sol ve sağ elini kullanan katılımcı 2 grup , fırlatma veya yazma gibi eylemler gerçekleştirmeyi hayal ettiler. Sol elini kullananlarda (sarı), beynin yalnızca sağ tarafındaki alanların etkinleştirilirken, sağ elini kullananlarda (mavi) bunun tersi beynin yalnızca sol tarafını kullandılar. Sol elini kullananlar bu nedenle kendilerini sol elleriyle yazdıklarını hayal ederler, bu çoğunlukla sağ beyin tarafından kontrol edilir ve bunun tersi sağ elini kullananlar için geçerlidir. Yani hayal ederken bile farklı çalışan bir sistem var solaklarda.
(Willems, RM, Toni, I., Hagoort, P., ve Casasanto, D. 2009. El hareketlerinin vücuda özgü motor görüntüleri: sağ ve sol ellerden gelen sinirsel kanıtlar. Ön. Hum. Neurosci. 3:39. doi: 10.3389 / neuro.09.039.2009)
Solaklara bir de asıl konumuz olan yazı yazma açısından bakalım. Solaklar “yazmak” ile ilgili kavramlar gördüğünde veya duyduğunda bile farklı düşünüyorlar. Sol ve sağ elini kullanan kişilerde “yazı yazmayı hayal edin” denildiğinde hangi beyin bölgesinin aktive olduğu araştırıldı. Sol elini kullananlar, sol ellerini kontrol eden sağ beyni etkinleştirirken, sağ elini kullananlar sağ ellerini kontrol eden sol beyin bölgesini harekete geçirdiler.
(Willems, RM, Hagoort, P., ve Casasanto, D. 2010. Eylem fiillerinin vücuda özgü temsilleri: sağ ve sol elini kullananlardan nöral kanıt. Psychol. Sci. 21: 67–74. doi: 10.1177 / 0956797609354072)
Araştırmalar, sol elini kullanan öğrencilerin okulda DEHB belirtileri gösterme olasılığının çok daha yüksek olduğunu gösteriyor. Bu, özellikle karışık el veya çok yönlü el değiştirenler için öne sürülüyor. El değiştiren çocukların disleksi olma olasılığının da yaklaşık iki kat daha fazla olduğu belirtilmektedir.
Sol elini kullananların özellikle küçük yaşlarda grafoterapi ile sağ el çizgi çalışmaları yapmaları daha sol beyin odaklı karar verme becerisi geliştirmelerini sağlayacaklardır. Aynı şey sağ elini kullananlar için de sol el için geçerlidir. iki beyin lobu arasında koordinasyon sağlamak ve her iki beyin bölgesinin hareket alanını genişletmek için şekildeki egzersizleri günde 15 dk çalışabilirsiniz. Bu çalışmalar el değiştireceğimiz anlamına gelmez. Buradaki amaç el farkından kaynaklanan farkları beyin gelişimi açısından desteklemektir.
Birlikte ele alındığında, sol elini kullananların beyinleri ile sağ elini kullananların beyinleri arasında açık anatomik farklılıklar olduğu görülmektedir. Solakların motor bölgelerinin hiçbir şekilde sağ elini kullananlardan daha iyi veya daha kötü olmadığına dikkat etmek önemlidir – bunlar sadece birbirlerinin ayna görüntüleridir. Burada asıl olan hangi yönlerden farklı olduğumuzu anlayıp bunları avantaja çevirebileceğimiz gerçeğidir.