Henüz on yaşındaydı ve okulun sessiz köşelerinden birine çekilmiş, defterine dağınık ve zor okunan harfler karalıyordu. Arkadaşları onun el yazısına bakıp alay ediyor, “Bu ne biçim yazı? Bunu kimse okuyamaz!” diyerek kahkahalar atıyorlardı. Utancını saklamaya çalışsa da yazdıklarının üzerine eğiliyor ve daha çok karalıyordu. Belki de kimse onun yazısını anlamasın diye özellikle karmaşıklaştırıyordu.
Bugün bilim dünyasının dâhisi olarak tanıdığımız Einstein, çocukluk yıllarında akran zorbalığına sıkça maruz kalmıştır. Onun “anlaşılmayan” yazısı ve içe dönük kişiliği, yaşıtları tarafından alay konusu olmuştu. Ama ne şanslıdır ki annesi, onun iç dünyasını anlamaya çalışmış ve bir dâhiye dönüşmesinde önemli bir rol oynamıştır. Einstein’ın hikayesi bize şunu gösteriyor: Akran zorbalığı, bir çocuğun geleceğini tamamen şekillendirebilir, ancak doğru bir rehberlikle bu etkiler olumluya çevrilebilir.
Zorbalığın Gölgesindeki Çocuklar
Bugün birçok çocuk Einstein gibi zorbalıkla baş etmek zorunda kalıyor. Peki, bu çocuklara nasıl yardımcı olabiliriz? Bunun yanıtını verebilmek için önce zorbalıkla yüzleşen bir çocuğun daha hikayesine bakalım:
Hikaye: Zorbalığın İzleri ve Güvenin Gücü
Eda, dördüncü sınıfta sınıfın en sessiz öğrencisiydi. Yazıları sürekli yamuk, harfler karışık ve eğikti. Öğretmenleri defalarca ona yazısını düzeltmesini söyledi, ancak ne kadar uğraşırsa uğraşsın, yazısı bir türlü “güzel” olmuyordu. Bir gün sınıf arkadaşlarından biri, onun defterine bakıp yüksek sesle “Böyle yazı mı olur, doktor reçetesi gibi!” dedi. Sınıf kahkahalara boğuldu.
O gün Eda eve gittiğinde yazı yazmayı bırakmaya karar vermişti. Ancak öğretmeni, onun yazısındaki çarpıklığın altında bir hikaye olduğunu anlamıştı. Eda’nın ince motor becerilerinde güçlük çektiğini fark etti ve bu konuda Eda’nın ailesiyle bir plan yaptı. Onu resim yapmaya ve yazı yazarken daha özgür bir stil denemeye teşvik ettiler. Sonunda Eda kendini resimle ifade etmeyi öğrendi ve yazı yazma korkusunu yendi. Bugün bir illüstratör olarak çalışıyor ve çocuk kitapları resimliyor. (İznim olmadığı için bu kişinin soyadını paylaşamıyorum.)
Akran Zorbalığını Anlamak ve Müdahale Etmek
Zorbalığa maruz kalan çocukların çoğu, Einstein ya da Eda gibi sessizce acı çeker. Akran zorbalığı çoğu zaman çevresel faktörler, bireysel farklılıklar ve toplumsal beklentilerle birleşerek çocuk üzerinde derin izler bırakabilir.
- El Yazısına Odaklanalım: Çocukların yazıları, sadece akademik değil, psikolojik dünyalarını da yansıtır. Dağınık, bastırılmış ya da düzensiz yazı genellikle düşük özgüven, stres ya da baskı altında olmanın göstergesi olabilir.
- Empati Kurmak: Bir çocuğun yazısına bakıp alay etmek yerine, bunun neden böyle olduğunu anlamak gerekir. Çocuklarla yapılan her konuşma, onların kendilerini ifade edebilmesi için bir fırsattır.
Zorbalıkla Mücadele İçin Adımlar
1. Çocuğu Dinlemek
Einstein’ın annesi gibi olun. Çocuğunuzun yazılarında, konuşmalarında ya da davranışlarında bir problem fark ettiğinizde, önce onu yargılamadan dinleyin. Dinleme sırasında sizden cevap beklediğinde onun sözlüklerini tekrar edin. Zorbalığa uğrayan çocuklar genelde kendilerini yalnız ve suçlu hisseder. Onlara, hissettiklerinin anlaşılabilir ve çözülebilir olduğunu hissettirmek önemlidir. “Bu da sorun mu?” ve benzer ifadeler yerine “Bunu birlikte çözebiliriz.” deyin. Uzun konuşmalar beklemek yerine adım adım gidin. Her gün anlatma süresinin çocuğa göre bir hızda arttığını fark edeceksiniz. Eğer konuşmayı bitirmek istiyorsa, ısrar etmeyin.
2. Birlikte Alternatif Çözümler Üretmek
Eda’nın hikayesinde olduğu gibi, yazı yazmak çocuğun en büyük sıkıntılarından biriyse, bu beceriyi geliştirmek için eğlenceli yollar bulunabilir. Örneğin, harfleri çizmeyi bir oyun haline getirmek, çizim yapmaya teşvik etmek veya teknolojik araçlar kullanarak yazma becerisini güçlendirmek işe yarayabilir. Yazı yazmaya teşvik edecek ve kolaylaştıracak araçlar. Resim yapması ve evde sergilemesi için uygun ortamlar çocuklar için destekleyicidir.
3. Sosyal Bağları Güçlendirmek
Zorbalığa uğrayan çocuklar genelde yalnız kalmayı tercih eder. Ancak onlara destekleyici bir arkadaş çevresi oluşturmak, hem psikolojik hem de sosyal gelişimlerine katkıda bulunabilir. Çocuğu grup etkinliklerine yönlendirmek bu konuda faydalı olabilir.
4. Profesyonel Destek Almak
Zorbalık durumları derinleştiğinde, çocuğun kendini ifade etmesi veya zorluklarla başa çıkması zorlaşabilir. Bir pedagog, psikolog veya ergoterapist, çocuğun hem duygusal hem de motor becerilerinde fark yaratabilir.
Zorbalığı Önlemek İçin Eğitimi Güçlendirin
Zorbalığın sadece bireysel değil, toplumsal bir sorun olduğunu kabul etmek önemlidir. Sınıf ortamlarında zorbalığın etkilerini azaltmak için:
- Çocuklara empatiyi öğreten hikayeler anlatın.
- Einstein veya Eda gibi örneklerle, farklılıkların gücünü vurgulayın.
- Çocuklara herkesin kendine özgü bir ifade biçimi olduğunu öğretin.
Sonuç: Harflerin Ardındaki Güç
Bugün Einstein’ın ya da Eda’nın hikayesi, bize yazıların sadece birer harf olmadığını, aksine çocukların dünyalarını anlatan birer ipucu olduğunu hatırlatıyor. Zorbalığa uğrayan çocuklara gösterdiğiniz her küçük ilgi, onların gelecekte büyük bir fark yaratmalarını sağlayabilir. Çünkü tıpkı Einstein gibi, bir çocuğun defterindeki o dağınık harfler, aslında onun içindeki büyük fikirlerin ilk kıvılcımları olabilir. Unutmayın çocuklarla ilgilenen kişilerin öncelikle kendi problemlerini çözebilecek yetiler kazanmış olmaları önemlidir.
1. Kitaplar
- “The Bully, the Bullied, and the Bystander” – Barbara Coloroso
Bu kitap, zorbalığa uğrayan, zorba olan ve seyirci kalan çocuklar arasındaki ilişkilere odaklanıyor. Ayrıca öğretmenler ve ebeveynler için rehber niteliğinde öneriler sunuyor. - “Odd Girl Out” – Rachel Simmons
Kızlar arasındaki sosyal zorbalığı derinlemesine inceleyen bu kitap, özellikle sosyal dışlanma ve dedikodu gibi zorbalık türleri üzerine güçlü analizler içeriyor. - “Bullied: What Every Parent, Teacher, and Kid Needs to Know About Ending the Cycle of Fear” – Carrie Goldman
Akran zorbalığına karşı farkındalığı artıran, pratik öneriler sunan ve gerçek hikayelerle zenginleştirilmiş bir kitap. - “Zorbalıkla Başa Çıkmak: Öğrenciler İçin Bir Rehber” – Emily Lovegrove (Türkçe)
Öğrenciler ve ebeveynler için hazırlanan, zorbalıkla baş etme stratejileri sunan bir kaynak. - UNICEF Türkiye’nin Blog Yazıları ve Kılavuzları: Akran zorbalığı ve siber zorbalık hakkında kapsamlı bilgi içeren makalelere göz atabilirsiniz. Çocuklara nasıl destek olunabileceği ve zorbalık işaretlerinin nasıl fark edileceği konularında detaylı bilgiler yer almakta. UNICEF’in ilgili içeriği size rehber olabilir.
- Mesut Hayat’ın Eğitim Kaynakları: Eğitim alanında içerik üreten Mesut Hayat’ın sitesinde, akran zorbalığıyla ilgili hikayeler, broşürler ve psikoeğitim programları bulunuyor. Eğitimciler ve aileler için faydalı olabilir. Daha fazla bilgi için Mesut Hayat’ın sayfasına göz atabilirsiniz.