Tuvalet eğitimi ve yazı öncesi çizgi gelişimi arasındaki bağlantıyı çoğunuzun ilk defa duyduğuna eminim. Şimdi bu bağlantı hayatımızı nasıl kolaylaştıracak? Size kısaca anlatmaya çalışayım.
Yaklaşık iki yaşından itibaren çocukların tuvalet eğitimine hazır olduğuna dair işaretler görebilirsiniz. Bu süreç daha erken veya daha geç olabilir. Bu süreç her çocuğun gelişim hikayesine göre değişebilir. Bazı çocuklar 18 aylıkken belirtiler gösterirken, bazıları ise iki yaşından büyük olabilir. Burada en önemli soru “Çocuğun bu kendine özgü hikayesinde gelişimini desteklemek adına nasıl katkıda bulunabiliriz?” dir.
Öncelikle, uzmanların belirttiği tuvalet eğitimine fiziksel hazır olma işaretlerine göz atalım.
Çocuk;
- Yürüyor ve kısa süre oturabiliyorsa,
- Daha sık ‘hayır’ demek de dahil olmak üzere genel olarak daha bağımsız hale gelmişse,
- Başkalarının tuvalete gitmesini izlemekle ilgilenmeye başlamışsa,
- Bezİ iki saate kadar kuru kalabiliyorsa,
- Bezine kaka ya da çiş yaptığında söz veya jestlerle söylüyorsa,
- Bebek bezi giymekten hoşlanmamaya başlamışsa ,ya da ıslandığında veya kirlendiğinde çıkarmaya çalışıyorsa,
- Pantolonunu yukarı ve aşağı çekebiliyorsa,
- ‘Bebeği bana ver’ gibi basit talimatları takip edebiliyorsa, fiziksel olarak tuvalet eğitimine hazır demektir.
Peki kilosunu, kafa ölçünü, hareketlerini takip ederek gelişimini izlediğimiz çocukların duygusal hazıroluşluğunu nasıl takip edeceğiz?
Biliyoruz ki çoğu ailede yaşanan sorun çocukların tuvalet eğitimi için tüm belirtileri gösterip bezi bırakmayı reddediyor olmalarıdır. Genellikle annelerin ilgilendiği bu süreçte inatlaşma ile birlikte anne çocuk arasındaki ilişki ve güvenli bağlanma süreci bozulabilmektedir.
İnsanoğlu doğduktan sonra kalemi eline alır ve hayat boyu çizerek ve yazarak kendini anlatır. “Korkuyorum, utanıyorum, hazır değilim, nefret ediyorum, seviyorum, üzgünüm ya da kendime güvenmiyorum” der. Her çizgi vücutta olan bir süreci anlatır bize. Mesela kalemi ilk defa eline alan bebek kalemi tüm eliyle kavrayarak yukarıdan aşağıya çizgiler çizer. (Şekil 1) Bu anneden alma, dışarıdan içeriye doğru kendine çekme hareketidir. Hayatta kalmak için doğuştan gelen emme refleksini anlatan bir çizgidir. Bu çizgiyi yapan çocuk kendisini annesinin parçası olarak görür. Benlik kavramı oluşmamıştır. O yüzden kaka veya çiş vücuttan tuvalete gittiğinde çocuk vücut bütünlüğünün bozulduğunu ve eksildiğini hisseder.
Çocuk zamanla dikey çizgilerden yatay çizgilere ve kasları geliştikçe yuvarlak, sarmal ve eğri çizgiler çizme aşamasına geçecektir. Kendini tanıyarak kendi başına bir canlı olduğunu fark etmeye başladığı bu dönemde “benlik kavramı” oturmaya başlar. Artık hem duygusal hem kas gelişimi bakımından tuvalete gitmeye hazır hale gelir. (Şekil2)
Buraya kadar tamam, peki çizgi çalışması ile bu süreci nasıl destekleyebiliriz?
- Çocuk fiziksel olarak hazırsa fakat duygusal tepkiler veriyor ve tuvalete gitmeyi reddediyorsa
- Tuvalet eğitimine başlamadan çizgi çalışması ile süreci destekleyerek kolaylaştırmak istiyorsanız
- Bilinçli bir gözle çizgi gelişimi takip etmek istiyor ve erken başlamak istemiyorsanız,
çizgi çalışması tam size göre.
Aşağıdaki tabloda Kelogg’un (2-4) yaş aralığında karama dönemine ait 20 temel karalama çizgisini görüyorsunuz. Öncelikle yapmanız gereken çocuğun hangi çizgide kaldığını tespit etmek ve sıradakileri izleyerek çocukla birlikte bu çizgilere çalışmanızdır.
Burada en önemli nokta direk 15. Karalamaya (Şekil 3) yani tuvalet eğitimine hazır olduğu çizgiye geçmemektir. Çocuğun gelişim sırasına saygı duyarak nerede kaldıysa o sıradan başlanmalı ve bilinçli tekrarlarla bu çizgilerin gelişmesi ve kas gelişimini desteklenmelidir.
Bu çizgiler noktalar şeklinde hazırlanıp üzerinden gitmesi sağlanabilir. Elinden tutarak çizgi fark ettirilebilir. Kitaplardan spiral ve yuvarlak şekilli boyamalar yaptırılabilir. Günde 5 dakika çizgi çalışması için yeterlidir.